سختانه

سختانه (بفتح سین و کسر نون)

نشانه‌ای برای بیان تکیه

در زبان پارسی به کارگیری سختانه و کشش واژگان برای نشان دادن نیرو، گردش گفتار و آهنگ کلام و چامه است.

ساختار زبان پارسی با عربی نه تنها یکسان نیست، یکسر به گونه‌ای دیگر است. سختانه کمتر بر واژگان پارسی می‌نشیند، واژگان دوم، سوم یا زرآب‌خانه و زرابگر سختانه یا اکسان نمی‌گیرند. گاهی می‌توان واژگان دو سیلابی پارسی را با سختانه ادا کرد: چون خُرَم، دَرِه، غُرِش و غُران، بُران و یِکِه. همچنین واژه‌ی سه سیلابی درنده و زرینه نیز گاهی می‌توانند با سختانه ادا می‌شود.

هنگامیکه پس از فر (و) می‌آید همچون فر و آیین بر (ر) سختانه می‌نشیند.

نمونه در ادب پارسی:

جهان گشت با فَر و آیین و آب

بتابید از آن‌سان یکی آفتاب

(شاهنامه‌ی فردوسی)

امید و درنده بنابر آهنگ چامه می‌تواند سختانه بگیرد یا نگیرد:

بنالید و سر سوی خورشید کرد

به یزدان دلش پر ز امّید کرد

(فردوسی توسی)

امیدم چنانست کز کردگار

نباشی جز از شاد و به روزگار

(فردوسی توسی)

ز گوینده پرسید کاین پوست چیست

ددان را بدینگونه درّنده کیست

(فردوسی توسی)

هم عشق به غایت تمام است

کو را دده و درنده رام است

(نظامی گنجوی)

عربی: تشدید

انگلیسی: accent

فرانسه: accent

منبع:

فرهنگ عمید

فرهنگ دهخدا

فرهنگ آریانپور